Mikołaj Hussowski
Fragment poematu „ Pieśń o żubrze ”
W przekładzie Jana Kasprowicza
...
Postaram się pokrótce opisać wam zwierza
I jego obyczaje, ciągnąc dalej rzecz.
Od innych sroższy stworzeń albo też im równy,
Dla człeka jest li groźny, gdy go zranił człek.
Z największą też czujnością strzeże swego życia,
Wystawić sobie większej nie mógłby już nikt.
Ślepiami strzela wokół, zerka na wsze strony,
Najdalsze też wyśledzi krańce swoich dróg;
Powieki ludzkiej nagłe dostrzeże on drgnięcie,
Chociażby człek swe ruchy na uwięzi miał.
Najmniejszy szmer za sobą uchwyci uszami,
Baczący, by na tyłach przezornie się strzec.
Częstokroć też poważnym przechadza się krokiem,
Jeżeli nie lśnią strzały, nie błyszczy się broń.
Zaś ona długie w tobie utkwiwszy spojrzenie
Przystaje, tak ją więzić umie ludzki wzrok.
Lecz jeśli wiedzie z sobą, troskliwa, swe młode,
Szaleje, chrzęstem broni uderzona, w mig.
Straszliwym wieści rykiem swą okrutną wściekłość,
To znak jest, by nikt zbytnio nie zbliżał się k'niej.
Lecz płocho nie napada nikogo, prócz wroga,
Bezpieczna nie ukrzywdzi, gdy uciekać chcesz.
Wesoło igra ciołków żwawy ród, na wolę
Puszczone - żadnych ojcom nie sprowadzą trosk.
A takie są pojętne, że sprawnymi skoki
Za wszelkim ruchem matki podążają w trop!
Niebawem powalone przeskakują kłody
Lub pędzą po równinie, jakby je ktoś gnał,
Umieją w chyżym biegu brać szerokie rowy,
Rożkami potrząsając pośród groźnych min,
W zapasach nieustannych ćwiczą miękkie ciała,
Spoczynku jeno rzadkich używając chwil.
Stworzenie to wytrwale, żądne wielkich znojów,
Że któż by to uwierzył patrząc na ich kształt!
...
MIKOŁAJ HUSSOWSKI (ok. 1475 – po 1533), poeta polski piszący w języku łacińskim. Będąc dworzaninem biskupa Ciołka, napisał w 1523 roku dla papieża Leona X poemat o żubrze pod tytułem „Carmen... de statura, feritate ac venatione bisontis”. Niestety zarówno Leon X jak i biskup Ciołek zmarli zanim ukończył poemat. Hussowski zadedykował go królowej Bonie pod tytułem „Poemat o żubrze”. W 1913 roku Jan Kasprowicz przełożył poemat z języka łacińskiego na polski i zatytułował „Pieśń o żubrze”. Ostatnie wydanie ukazało się nakładem Białowieskiego PN w 1995 roku, utwór przetłumaczono oraz wydano również na Białorusi.